سلیاک یک بیماری خود ایمنی مزمن است که در اثر حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. در افراد مبتلا به سلیاک، مصرف گلوتن باعث واکنش ایمنی در روده کوچک می‌شود که منجر به آسیب به پرزهای روده و اختلال در جذب مواد مغذی می‌گردد. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما معمولاً در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می‌شود. 🧬
علائم سلیاک بسیار متنوع هستند و بسته به سن فرد می‌توانند متفاوت باشند. برخی افراد ممکن است علائم خفیفی داشته باشند، در حالی که دیگران با علائم شدیدتری مواجه می‌شوند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کند.
تشخیص سلیاک معمولاً شامل ترکیبی از آزمایش‌های سرولوژی، آزمایش‌های ژنتیکی و بیوپسی روده کوچک است.
این آزمایش‌ها برای تشخیص آنتی‌بادی‌های خاصی که در پاسخ به گلوتن تولید می‌شوند، انجام می‌شوند. برخی از این آنتی‌بادی‌ها عبارتند از:
این آزمایش‌ها برای بررسی وجود ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 انجام می‌شوند. این ژن‌ها در بیشتر افراد مبتلا به سلیاک یافت می‌شوند، اما داشتن این ژن‌ها به تنهایی کافی نیست و نیاز به آزمایش‌های دیگر نیز وجود دارد.
این روش شامل برداشتن نمونه کوچکی از بافت روده کوچک برای بررسی آسیب به پرزهای روده است. بیوپسی روده کوچک دقیق‌ترین روش برای تشخیص سلیاک محسوب می‌شود.
در صورت عدم درمان، سلیاک می‌تواند منجر به عوارض جدی شود:
تنها درمان موثر برای سلیاک، رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن مادام‌العمر است. این بدان معناست که فرد باید از تمام غذاهایی که حاوی گندم، جو و چاودار هستند، اجتناب کند.
این رژیم شامل مصرف غذاهای طبیعی بدون گلوتن مانند برنج، ذرت، سیب‌زمینی، میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و ماهی است. همچنین می‌توان از محصولات فرآوری شده بدون گلوتن موجود در بازار استفاده کرد.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد تا کمبود ناشی از سوء جذب را جبران کند.
زندگی با سلیاک نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و آگاهی کامل از غذاهایی است که مصرف می‌کنید. با رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن و پیگیری منظم با پزشک، می‌توانید زندگی سالم و فعالی داشته باشید.
| مواد غذایی | مجاز ✅ | ممنوعه ❌ |
|---|---|---|
| غلات | برنج، ذرت، کینوا، ارزن، جو دوسر (بدون گلوتن) | گندم، جو، چاودار، اSpellت |
| آردها | آرد برنج، آرد ذرت، آرد بادام، آرد سیب‌زمینی | آرد گندم، آرد جو، آرد چاودار |
| نان و شیرینی | نان بدون گلوتن، کلوچه بدون گلوتن، کیک بدون گلوتن | نان معمولی، بیسکویت، شیرینی‌های حاوی گندم |
| پاستا | پاستای برنجی، پاستای ذرت | پاستای گندمی |
| لبنیات | شیر، ماست، پنیر (بدون افزودنی‌های حاوی گلوتن) | محصولات لبنی با طعم‌دهنده‌های حاوی گلوتن |
| گوشت و ماهی | تمام انواع گوشت و ماهی (بدون پوشش یا سس حاوی گلوتن) | گوشت فرآوری شده با مواد حاوی گلوتن |
| میوه و سبزیجات | همه میوه‌ها و سبزیجات تازه | سبزیجات منجمد با سس‌های حاوی گلوتن |